وبلاگ مقالات

جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر با سوخت‌های فسیلی چندین سال است که مطرح شده و هرچند که توسعه تجدیدپذیرها نیز نسبت به گذشته سرعت گرفته اما همچنان کارشناسان بر این باورند که این جایگزینی زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت محقق نمی‌شود و حداقل تا سال ۲۰۳۰ نباید انتظار چنین تغییری را داشت.

ذخایر نفت خام و گاز خاورمیانه با هر منطقه دیگری از جهان غیرقابل قیاس است و مهم‌ترین منبع درآمد و ثروت این منطقه در دهه‌های گذشته بوده است. اگرچه این حقیقت که دوران سوخت فسیلی به‌پایان خواهد رسید، موردپذیرش گسترده واقع‌شده اما برخی از کارشناسان انتظار ندارند در کوتاه‌مدت تغییرات جدی صورت بگیرد. 

باوجود وابستگی به صادرات سوخت‌های فسیلی، برخی از کشورها در منطقه به خود آمده و به پتانسیل تجدیدپذیرها توجه کرده‌اند. بهبودهای صورت گرفته در فرآیند تولید و اقتصاد ابعاد، هزینه‌های انرژی بادی و خورشیدی را به سطحی رسانده که در برخی از مناطق از سوخت‌های فسیلی ارزان‌تر شده‌اند. خاورمیانه به‌خصوص به دلیل شرایط اقلیمی مطلوب، ظرفیت عظیمی در این زمینه می‌تواند داشته باشد.

مؤسسات برن اشتاین انرژی، ریستاد انرژی و آژانس بین‌المللی انرژی انتظار دارند پیک نفت تحت تأثیر تغییرات ساختار در اقتصاد و فشار اجتماعی در اکثر کشورهای توسعه‌یافته، در حدود سال ۲۰۳۰ اتفاق بیافتد. فروش رو به رشد خودروهای برقی، تقاضا برای نفت را کاهش می‌دهد و هزینه‌های نیروی بادی و خورشیدی مرتباً کمتر می‌شود. انگیزه متنوع کردن منابع درآمد برای کشورهای صادرکننده نفت باید واضح باشد. این کشورها برای سر پا ماندن در قرن بیست و یکم باید تجدیدپذیرها را جدی بگیرند.

پیش‌بینی برخی از کارشناسان در خصوص وقوع پیک تقاضا برای نفت تا ۱۰ سال آینده یک چالش جدی برای خاورمیانه است.  بااین‌حالاوپک همچنان انتظار دارد تقاضا برای نفت تا سال ۲۰۴۰ همچنان رشد کند.  درحالی‌کهجوامع غربی به میزان فزاینده نگران تغییرات اقلیمی هستند و دولت‌هایشان را برای تغییرات ضروری تحت‌فشار قرار داده‌اند اما کشورهای عربی تحولات سیاسی مشابهی را تجربه نمی‌کنند. چین هم به دلیل آلودگی شدید هوا، مسیر گذار به انرژی را آغاز کرده است.

پتانسیل جغرافیایی فوق‌العاده خاورمیانه می‌تواند انقلاب انرژی بعدی در این منطقه را کلید بزند. شماری از کشورها چندین پروژه عظیم را اعلام کرده‌اند. امارات متحده عربی طرحی را برای آغاز ساخت چندین پارک خورشیدی بزرگ در سال ۲۰۲۱ رونمایی کرد که همراه با نیروگاه هسته‌ای “براکه” می‌توانند نیمی از برق این کشور را تا اواسط قرن تأمین کنند.

عربستان سعودی هم طرح‌های بزرگی دارد. کار روی یک مزرعه بادی ۴۰۰ مگاواتی در سواحل شمال غربی این کشور آغازشده است و باوجود اندازه متوسط، تجربه ضروری برای پروژه‌های آتی فراهم می‌کند. صادرات هیدروژن پاک هم به دلیل هزینه‌های تولید اندک در خاورمیانه می‌تواند به محصول صادراتی مهمی در آینده تبدیل شود. عربستان سعودی قصد دارد بزرگ‌ترین کارخانه هیدروژن جهان را در شهر آینده‌گرای نئوم احداث کند.

بر اساس گزارش اویل پرایس، باوجود برنامه‌های بزرگ اعلام‌شده در خاورمیانه، اندکی بدبینی در خصوص نیات واقعی این کشورها لازم است. طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، در سال ۲۰۱۹ تجدیدپذیرها تنها ۲۶ درصد از توسعه ظرفیت نیرو در خاورمیانه را تشکیل دادند. از این نظر خاورمیانه یکی از مناطق جهان بوده که بدترین عملکرد را داشته است. در اکثر نقاط جهان این رقم تقریباً سه برابر بالاتر بوده و همچنان کارهای بیشتری در دست انجام است.

تا سال ۲۰۴۰ تقاضا برای انرژی فسیلی کاهشی نیست

دراین‌باره محمد خطیبی نماینده اسبق ایران در اوپک و کارشناس ارشد حوزه انرژی گفت: آن‌طور که در پیش‌بینی‌ها وجود دارد تا سال ۲۰۴۰ تقاضا برای انرژی فسیلی کاهشی نیست و حتی برآورد می‌شود که تا ۱۰۰ سال آینده نیز انرژی فسیلی مورداستفاده مردم خواهد بود اما ممکن است سهم آن‌ها کاهش یابد.

وی بابیان اینکه جایگزینی انرژی‌های تجدید پذیر با سوخت‌های فسیلی موضوع جدیدی نیست و نزدیک ۵۰ سال است که کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای صنعتی به سمت این نوع انرژی پیش رفتند، اظهار کرد: هر کاری که می‌توانست انجام شود کشورهای صنعتی برای جایگزینی سوخت‌های فسیلی توسط انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده‌اند اما مشکلی که وجود دارد این است که محبوبیت انرژی‌های تجدیدپذیر کمتر است و مردم به‌راحتی نمی‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

نماینده اسبق ایران در اوپک افزود: علاوه بر این زیرساخت‌های اجرای این کار آماده نبوده و مهم‌تر از همه اینکه قیمت تمام‌شده این انرژی نسبت به انرژی‌های فسیلی بیشتر است. تاکنون دولت سوبسیدهایی را به مردم داده است اما نمی‌شود به‌طور گسترده انرژی را به مردم تحمیل کرد و اگر این نوع انرژی اقتصادی است می‌بایست جایگاه خود را پیدا کند و نیازی نیست که دولت‌ها آن‌ها را حمایت کنند.

وی بابیان اینکه تاکنون تلاش‌های زیادی برای جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر با انرژی فسیلی شده است، اظهار کرد: جایگزینی کامل این دو انرژی زمان‌بر است و انرژی تجدیدپذیر برای انجام این  مأموریتمی‌بایست اقتصادی شود و محبوبیت بیشتری کسب کند به‌طوری‌که مردم به‌راحتی بتوانند از آن استفاده کنند و این انرژی را به انرژِی فسیلی ترجیح دهند.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی افزود: تاکنون این اتفاق نیفتاده و جایگزینی بسیار ناچیز بوده به همین دلیل پیش‌بینی‌شده که تقاضا انرژی فسیلی در سال به‌طور متوسط حداقل در یک و دو دهه آینده رو به رشد باشد و هیچ پیش‌بینی به‌جز یک سال اخیر و شرایط کرونا پیش‌بینی دیگری مبنی بر اینکه تقاضا برای انرژی فسیلی منفی باشد وجود ندارد.

خطیبی بابیان اینکه در شرایط عادی هرسال به‌طور متوسط یک‌میلیون بشکه تقاضای انرژی‌های فسیلی رو به افزایش است، گفت: در دهه‌های گذشته این رشد تقاضا را داشته‌ایم. بنابراین تا طولانی‌مدت که پیش‌بینی‌ها وجود دارد تقاضای انرژی‌های فسیلی رو به رشد بوده و هیچ تقاضای منفی وجود ندارد و انرژی‌های تجدیدپذیر نیز با یک سرعت آرامی در حال رشد هستند و نقش آن‌ها در تأمین نیازهای جهان بسیارکم است.

منبع: ایسنا