وبلاگ مقالات

در شرایطی که همه ارکان وزارت نیرو نسبت به‌نظام تعرفه‌گذاری فعلی حامل‌های انرژی گلایه دارند، هیچ اقدام در جهت تغییر این وضعیت از سوی این وزارتخانه دیده نمی‌شود.

در روزگار گذشته، پیشه‌وری مدام از دستمزد کم صاحب‌کار خود گلایه می‌کرد و به جان زمین و زمان نق می‌زد. روزی از روزها که فریاد الامان این پیشه‌ور پیر از آسمان هفتم نیز رد شده بود، شخصی به وی گفت، چرا صاحب‌کار خود را رها نمی‌کنی و به سراغ شخص دیگری که دستمزد بیشتری بدهد، نمی‌روی  پیشه‌وربا تأمل در گفته‌های آن شخص گفت، آن موقع دیگر به چه چیزی غر بزنم!.

حکایت بیان‌شده تا حد زیادی مشابه داستان این روزهای نظام تعرفه‌گذاری حامل‌های انرژی در کشور است.  به‌طورکلیهمه ذی‌نفعان تصمیم‌گیری در این حوزه از شیوه فعلی نظام تعرفه‌گذاری و اختلاف بین قیمت تمام‌شده و قیمت فروش گلایه‌مند هستند، اما از هیچ سمتی شاهد اصلاح در این حوزه نیستیم.

بدهی وزارت نیرو معادل هزینه پویش هر هفته الف ب ایران

در همین ارتباط، رضا اردکانیان، وزیر نیرو با اشاره به میزان بدهی سنگین ایجادشده به دلیل پرداخت مابه‌التفاوت قیمت تمام‌شده برق و آب و قیمت فروش برق گفت: بنا به گزارش سازمان حسابرسی، اکنون حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان بابت مابه‌التفاوت قیمت‌های تمام‌شده و قیمت تکلیفی از دولت طلبکاریم، بنابراین بدهکار معتبری هستیم.

برای درک بهتر از میزان بدهی دولت به دلیل جبران مابه‌التفاوت هزینه تمام‌شده و قیمت فروش حامل‌های انرژی بهتر است بدانید که با ۴۰ هزار میلیارد تومان سرمایه می‌توان، ۳۸ نیروگاه حرارتی ۱۲۰ مگاواتی جدید ساخت یا ۱۵۶ سد مخزنی به ظرفیت ۳۰۰ میلیون مترمکعب را به بهره‌برداری رساند.

نکته جالب آنکه وزارت نیرو در قالب پویش هر هفته الف ب ایران در سال ۹۹ نسبت به افتتاح پروژه‌هایی اقدام می‌کند که درمجموع بار مالی ۵۰ هزار میلیارد تومانی را به همراه دارد، درحالی‌که بدهی پرداختی توسط این نهاد دولتی معادل ۴۰ هزار میلیارد تومان است.  به‌عبارت‌دیگربا اصلاح نظام تعرفه‌گذاری انرژی و کاهش بدهی دولت به حوزه تأمین برق می‌توان شرایط را برای بهره‌برداری از ۲۰۰ پروژه دیگر را نیز فراهم کرد.

توزیع ناعادلانه یارانه انرژی با شیوه تعرفه گذاری حامل‌های انرژی

دلیل اصلی نامناسب بودن نظام تعرفه گذاری انرژی بیشتر از آنکه مسئله بدهی دولتی باشد، توزیع ناعادلانه یارانه پرداختی انرژی بین دهک‌های متفاوت درآمدی است.

در شرایط کنونی دولت حامل‌های انرژی نظیر برق را باقیمتی نازل‌تر از قیمت تمام‌شده به‌دست مصرف‌کننده می‌رساند. برای مثال هزینه تمام‌شده هر کیلووات برق با احتساب هزینه انرژی معادل ۳۵۰ تومان است، درحالی‌که وزارت نیرو به‌طور میانگین تنها ۶۰ تومان بابت فروش همین واحد برق دریافت می‌کند.

در همین رابطه هر مشترکی که میزان بیشتری برق مصرف کند، از یارانه دولتی بیشتر برخوردار می‌شود. در همین راستا، مهدی هاشم، زاده کارشناس حوزه تعرفه‌گذاری با اشاره به اینکه ۵۱ درصد از برق کشور به‌دست ۳ دهک اول درآمدی مصرف می‌شود، گفت: «به‌طورکلی بخش عمده‌ای از پرمصرف‌ها جزء ثروتمندان جامعه هستند که یارانه انرژی آن‌ها از محل منابع متعلق به سایر مردم تأمین می‌شود.  به‌عبارت‌دیگرمردم بزرگ‌ترین قربانی نظام فعلی تعرفه گذاری هستند.»

فاجعه در صنعت برق با تداوم وضعیت کنونی

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به بدهی وزارت نیرو از محل تأمین یارانه انرژی گفت: «بسیاری از فعالان بخش خصوصی در حوزه برق به علت بدهی‌های وزارت نیرو در آستانه تعطیلی قرار دارند و با این نظام تعرفه گذاری فعلی شاهد بروز فاجعه در صنعت برق هستیم.»

نکته قابل‌توجه در بررسی نظام تعرفه گذاری مسئله بی‌تفاوتی نهادهای تصمیم‌گیرنده به تغییر در این حوزه است. در همین رابطه باوجوداینکه دولت طرح‌های امید برای حوزه آب، برق و گاز را ارائه داده، اما این طرح‌ها نیز به‌طور کامل منجر به تغییر نظام تعرفه گذاری نمی‌شود.

وزارت نیرو علاقه‌ای به اصلاح نظام تعرفه گذاری انرژی ندارد

برای مثال در شرایطی که برق کم‌مصرف‌ها در طرح برق امید از تخفیف ۱۰۰ درصدی بهره‌مند می‌شود، اما پرمصرف‌ها تنها با افزایش قیمت ۱۰ درصد مواجه شده‌اند و همچنان هزینه واقعی انرژی را پرداخت نمی‌کنند. در همین ارتباط، حمید بهزادی، کارشناس انرژی در بیان این نکته که چرا وزارت نیرو تلاش جدی برای تغییر نظام تعرفه‌گذاری نمی‌کند، گفت: «بودجه‌ای که وزارت نیرو برای تأمین مابه‌التفاوت هزینه تمام‌شده و هزینه فروش حامل‌های انرژی از محل هدفمندی یارانه‌های می‌گیرد، اصلی‌ترین دلیل بی‌عملی این نهاد است، چراکه بدون هیچ شفافیتی در حوزه منابع مصرف نسبت به هزینه کرد اقدام می‌کند.»

باوجود تلاش نکردن دولت به‌منظور تغییر جدی در نظام تعرفه گذاری کشور بسیاری از دولت‌های دنیا با استفاده از راهکارهای مؤثری نظیر نظام تعرفه‌گذاری پلکانی (IBT)  نسبت به عادلانه کردن یارانه انرژی پرداختی اقدام کردند. در این شیوه تعرفه گذاری، هزینه پلکان الگوی مصرف بسیار ناچیز محاسبه‌شده، اما پلکان خوش مصرف و پرمصرف باید هزینه تمام‌شده تولید برق با احتساب ارزش‌افزوده تولید برق را پرداخت کنند

این شیوه تعرفه گذاری سبب شده است تا علاوه بر عادلانه شدن توزیع یارانه انرژی، انگیزه صرفه‌جویی در بین مردم ایجادشده و مصرف نعمت‌های خدادادی نظیر برق و آب همراه با اسراف صورت نگیرد.

منبع: فارس